5S Nedir ve Nasıl Kullanılır ?

5S NEDİR VE NASIL KULLANILIR?

Çalışma alanının temiz, düzenli ve amaca uygun biçime sokulması için uygulanan bir yalın üretim  tekniğidir.

Burada bahsedilen çalışma alanı;

- Üretim sahası

- Atölye

- Ambar / Depo

- Ofis

- Hatta Evimiz olabilir.

S ile başlayan 5 Japonca kelimenin baş harflerinin bir arada ifade edilmesidir.

5 “S” Faydaları

İş Güvenliği

Ÿ Kaza ve yaralanmalarda azalma

Verimlilik

Ÿ Zaman kayıplarında azalma

Ÿ Küçük alanların verimli kullanımı

Kalite

Ÿ Makine ekipmanı ve ölçüm aletleri kir ve tozdan zarar

   görerek ürün kalitesini olumsuz yönde etkiler.

Moral

Ÿ Temiz ve düzenli ortamlarda çalışma zevki

Ÿ Katılımda artış

Ÿ Yönetici ve ziyaretçilerden çalışana takdir.

Makine Performansı

Ÿ Makine arızalarında azalma

Ÿ Olağan dışı durumların derhal fark edilmesi

5S Japonlar tarafından geliştirilen yalın üretim yani bilinen genel adıyla Toyota Üretim Sisteminin parçası olan bir metodtur. Adını Japonca’da Seiri, Seiton, Seiso, Seiketsu, Shitsuke kelimelerinden almıştır.  Bu kelimelerin Türkçe karşılıklarına baktığımızda çalışma yerini düzenlememiz ve bunun sürdürülebilirliğini sağlamamamız istenen bir metot olduğunu anlıyoruz. Şimdi daha ayrıntılı bir şekilde birlikte inceleyim.

SEİRİ (AYIKLAMA):

5S’in ilk adımı olarak gerekli malzemelerin  gereksiz malzemelerden ayıklanması gerekir. Çalıştığımız ortamda ihtiyacımız olmayan malzeme ve ekipmanın belli bir alan belirleyip o alanda biriktirmeliyiz. Bu alana 5S ayıklama adını veririz ve bunu belli eden bir yer bildirim levhası tasarlayıp, yerleştirmeliyiz.

Gereksiz veya kullanılmayacak durumda olan malzeme ya da ekipmanın çalışma ortamında gereksiz yer kaplaması ve görüntü kirliliği oluşturarak insan psikolojisini kötü etkilemesi istemez. Çok karmaşık kullandığınız bir çok malzemenin çalıştığınız ortamda olduğunu düşünün. Bu durum ihtiyacınız olan malzemeyi bulmanızı zorlaştırır ve işinizi olumsuz etkiler.

Ayıklama işlemi yapılırken görsel panolar ve uyarı levhaları da dikkate alınmalıdır.  Gereksiz levhaları iş ortamında çalışanları yanıltacağı ve dikkat dağıtacağı için onlarda ayıklanmalıdır.

Günlük hayatımızdan küçük bir örnek vereyim. Uzmanlar ders çalıştığımız ortamda posterler, dikkatimizi dağıtacak nesneler olmaması gerektiğini söylerler. Bizler ders çalışacağımız zamanlarda masamızda yalnızca çalışacağımız dersle alakalı notlarımız olsun isteriz. Bunlar 5s ayıklama çalışmalarıdır.

SEITON= DÜZENLEME

Bu adımda genel yerleşim düzeni belirtilmeye başlanır. Sahip olunan malzeme ve ekipmanın tamamının bir adresi olmalı ve bu adreslerin belirtilmesi istenir. Bu adresler belirtilirken ergonomik şartlar göz önünde bulundurulmalıdır ve ihtiyaç anında malzemeye 30 sn içinde ulaşabilecek şekilde düzenleme yapmalıyız. Aynı gruptaki malzemeler bir arada bulunmalıdır. Bu adımda tüm malzemelerimize 5s kartı hazırlamalıyız. Bu kartlar malzemelerin kimlikleridir, malzemelerin ne olduklarını ve nereye ait olduklarını bu kartlara bakarak anlayabilmeliyiz.

2. adımda unutulmaması gereken çok önemli bir husus vardır. Çalışanlarımızın ve iş yerimizin güvenliğini sağlayacak İSG çalışmaları bu adımda tamamlanmalıdır. Acil çıkış rotaları belirtilmeli, çalışma anında alınacak önlemleri belirten levha ve panolar düzenlenmelidir. Yangın ve ilk yardım dolapları bu adımda düzenlenir. İSG çalışmaları yapılırken renklere dikkat ederek insanların dikkatini doğru noktaya çekmek hedeflenir bu ergonomik bir çalışmadır.

SEISO = TEMİZLİK 

Anlamına gelen 3. adımıdır. Bu adımda çalışma ortamımızın temizliği kontrol altında tutulmaya çalışır. Hangimiz kirli ve sağlığımızı tehdit eden bir yerde çalışmak ister?

-her yeri temizlemek,

-her şeyi temiz tutmak,

-istenmeyen her türlü nesneyi çalışma ortamından uzak tutmaktır.

Her zaman teftişe hazırlanıyormuş gibi temiz olmalıyız.

SEIKTSU=STANDARTLAŞTIRMA

Bu adımda standartlaştırma için gerekli olan çalışmalardan bahsedilir.  Bu adımı küçük bir örnekle açıklamaya çalışacağım. Bir fabrikada işe yeni başlayan bir kalite kontrol mühendisi olduğunuzu düşünün. Bildiğiniz üzere kaliteyi ham madde, çalışanın verimi, çalışma ortamının özellikleri gibi bir çok unsur etkiler. İlk olarak kendinize verdiğiniz görev 5s çalışmalarının kontrolü olsun.

 Üretim hattını gezerken sorumlu operatörlerle konuşuyorsunuz ve aslında hepsi sorumlu oldukları alanda  5s çalışması yapmış olduklarından bahsediyor. Ancak hepsinin tanımlamış olduğu malzeme kartları ve adresler yalnız kendilerinin anlayabileceği şekilde düzenlenmiş. Bu durum standartları belirtilmiş bir 5S çalışması olmadığını gösterir ve bu durumda siz doğru bir değerlendirme yapamazsınız. Standartlaştırma adımının ne kadar önemli olduğunu bu tarz bir çalışma ortamında anlayabiliriz. Herkes çalıştığı yeri temizlemiş, malzeme ve ekipmanlarını tanıtan çalışmalar yapmıştır ancak kendilerine göre yaptıklarından dışarıdan gelen birisi bunu anlayamaz ve bu çalışmalar ona bir zorluk yaratır. Bu durumda 5S çalışmasının belli standartlarını oluşturmalı ve çalışmalarımızı standartlarımıza göre yapmalıyız. Herkesin kullanmış olduğu kartlar ve panolar standartlara uygun olmalıdır

SHITSUKE=SÜREKLİLİK(DİSİPLİN)

Hepimiz bir heyecanla başlamış olduğumuz bir çok işi yarım bıraktığımızı biliriz. Ama yalnız değiliz işletmeler bile yapmaya başladıkları çalışmaları yarım bırakıyorlar. İlk 3 ay boyunca harika 5s çalışmaları yapan firmalar zaman ilerleyince artık bunu devam ettirmiyor ve yarım bırakıyorlar. Süreklilik adımında gerekli denetimler yapılarak 5s’in devamlılığı amaçlanır. 

Özellikle dışarıdan bir göz bu denetimi yaparsa çalışmanın yapıldığı ortama farklı bir göz ile bakacağı için çok daha iyi sonuçlar doğurabilir. Denetimler belli aralıklarla yapılmalı, belli kriterlere göre tablolar ve raporlar hazırlanırken yapılmalıdır. Gerekirse çalışanlarımızı teşvik etmek için ödül sistemleri kullanılmalıdır. Bu durumda 5s sürekli devam edecek adımlar tekrarlanacak ve çalışma yerimizde her şey yerli yerinde olacaktır. Bizler temiz ve düzenli bir ortamda çalıştığımız daha mutlu oluruz ve verimliliğimiz artar. 5s’in asıl amacı da gerçekleşmiş olur.

- Kullandığı takımı tanımlı yerine geri koymak

- Yürürken karşımıza çıkan çöpleri temizlemek

- Alandaki standartları takip etmek

- İşyerine zamanında gelmek

- Yemek ve dinlenme arası sonrasında işe tam zamanında başlamak

- Standartlara bağlı olmak

- Şirket politikalarını takip etmek

- İş güvenliği ekipmanlarını giymek/kullanmak

- Bütün alet ve malzemeleri düzenlemek

5S yaşadığımız her yerde uygulanabilir. Adımlar doğru izlenir ve uygulanırsa her zaman daha iyi sonuç elde edilecektir. Unutmayın, daha iyisi her zaman vardır 

5 “S” sürekliliğinin sağlanması için yönetime ve size düşen görevler vardır.

Yönetimin görevleri

- Uygulama takımlarının oluşturulması

- Uygulama yapabilmeleri için takımlara gerekli zamanın  sağlanması

- 5 “S” uygulaması için kaynakların sağlanması

- 5 “S” çabalarının tanınması ve desteklenmesi

- Çalışanların yaratıcılığa ve katılıma cesaretlendirilmesi

- 5 “S” başarılarının maddi ve manevi ödüllerle  tanınması

- 5 “S” çalışmalarının canlı tutulması